Kołatek domowy – czyli co w drewnie piszczy?
Panuje powszechne przekonanie, że największym zagrożeniem dla tego, co w naszym świecie drewniane, są korniki. Ale czy słyszeliście o kołatku domowym?
Jak wygląda kołatek domowy?
Jest małym, ciemnobrunatnym chrząszczem, którego wielkość nie przekracza 4 mm długości. Posiada niewielkie skrzydełka pokryte chityna, na jego głowie natomiast rosną niewielkie czułki.
Opis mógłby sugerować owada, jakich wiele – jednak za niewinnym wyglądem kołatka kryje się niebezpieczeństwo. To w gruncie rzeczy jeden z najgroźniejszych szkodników, który nie ma litości dla nawet kilkusetletnich drzew, nie mówiąc o meblach i domach. Czy jest się zatem czego bać? Tak.
Kołatek domowy – groźny szkodnik
Ten mały chrząszcz, a ściślej mówiąc – jego larwy – są bardzo żarłoczne. Jego dorosłe osobniki spotkać można od kwietnia do sierpnia – w tym czasie bowiem larwy przekształcają się w kolejne stadium. Jajeczka zostały złożone w zagłębieniach drewna, i – jeśli nie zareagowaliśmy odpowiednio wcześnie – drewno jest już uszkodzone. Bowiem to larwy (lekko owłosione, mięsiste, z dobrze odgraniczoną głową) drążą w nim korytarze.
Uszkodzenia te układają się w kształt długich kolistych tuneli, początkowo o średnicy 1/3 mm, następnie coraz większych (wraz ze wzrostem larw), do 2 mm. Tunele te są tak przygotowane, aby łatwo było się przepoczwarzyć i wylecieć na zewnątrz: ich końcowe odcinki są puste, pokryte tylko cienką ścianką, którą przegryzą już jako dorosłe chrząszcze. Jako że tunele te zanieczyszczone są mączką drzewną (przypominającą pył) i odchodami larw kołatków, w momencie wydostawania się dorosłej postaci, z dziury w drewnie wysypuje się trochę ich zawartości. Taki kopczyk to jedna z oznak, że drewno zostało zaatakowane przez kołatka domowego.
Okres wzrostu larw może sięgać nawet 3 lat – w zależności od warunków, zwłaszcza temperatury i wilgotności (im bardziej sucho, tym dłuższy cykl rozwojowy kołatka). Bez trudu można sobie wyobrazić, jakie zniszczenia w drewnie larwy kołatka mogą poczynić w tym czasie.
Dorosłe kołatki stanowią zagrożenie już tylko pośrednie. Odkąd dojrzały, żyją jeszcze tylko ok. 30 dni. Ich ostatnim zadaniem pozostaje złożenie jaj – same w tym czasie nie pobierają już żadnego pokarmu, nie drążą już korytarzy w drewnie, nie wyrządzają też żadnych innych szkód. Ich obecność jednak zwykle oznacza jedno – w zagłębieniach drewna naszego domu rośnie kolejne pokolenie kołatków, które w każdej sekundzie pracowicie drąży kolejne korytarze, niszcząc drewno.
Co przyciąga kołatki?
Kołatek domowy szczególnie upodobał sobie stare drewno (liściaste i iglaste), mimo że jeśliby obserwować jego rozwój, to krócej trwa on w drewnie świeżym. Jego upodobanie do starego drewna oznacza duże niebezpieczeństwo dla drewnianych zabytków i obiektów muzealnych.
Kołatki lubią także drewno wilgotne (także w pomieszczeniach, w których wilgotność jest duża, kołatek rozwija się dużo szybciej). Wilgoć dość często – jeśli występuje – to przy podłodze, dlatego jeśli podejrzewamy obecność kołatka np. w piwnicy, warto rozpocząć oględziny od obejrzenia miejsc z drewnem położonych najniżej.
Optymalną temperaturą dla kołatka jest 20 stopni C, zaś wilgotność to 70%. Kołatki unikają suchych miejsc, jak np. pomieszczenia intensywnie ogrzewane centralnym ogrzewaniem.
Czy to kołatek? Jak rozpoznać szkodnika
- otwory w drewnie – to jeden z najbardziej charakterystycznych znaków kołatka. Drewno jest "podziurkowane", a w wielu miejscach, pod dziurką, dostrzec można mały kopiec z mączką drzewną;
- odchody wewnątrz wydrążonych korytarzyków w drewnie;
- odgłos kołatania – który aby usłyszeć, potrzebna jest cisza. Wbrew pozorom nie jest to głos żerowania larw, lecz uderzanie dorosłych kołatków odwłokiem i głową o drewno podczas godów.
Jakie przedmioty może zniszczyć kołatek?
Wszystkie drewniane. Zegary, kolumny, podłogi, meble, łóżka, ramy obrazów, okien, konstrukcje domów. Kołatek ceni wnętrza domów i budynków gospodarczych, zwłaszcza opuszczonych, o dużej wilgotności. Lubi także kościoły. Mieszka w starych rzeźbach i innych cennych produktach drewnianych, przy czym – jeśli się już gdzieś zasiedli – kilka pokoleń może dokonać całkowitego zniszczenia danego przedmiotu.
Kołatek – jak zwalczyć szkodnika?
Mimo ogromnego zagrożenia, jakie niesie za sobą obecność kołatka, ma on słabe punkty, które wykorzystywane są w jego zwalczaniu. To zwłaszcza jego wrażliwość na wysokie i niskie temperatury (śmierć kołatków następuje już w temperaturze powyżej 55 stopni C.)
Aby ochronić drewno przed zagnieżdżeniem się kołatka, należy je pokryć specjalnym środkiem chemicznym. W tym celu najlepiej zwrócić się do specjalistycznej firmy, zwłaszcza jeśli zaatakowany został duży obszar. Firmy takie posiadają możliwość doboru metody do konkretnego przypadku, mogą zastosować opryskiwanie, smarowanie czy iniekcje środków chemicznych. Integralną częścią usuwania problemu z kołatkiem jest usunięcie porażonych elementów drewna i zastąpienie ich nowymi.
Na popularności zyskuje ponadto stosowanie mikrofal do eliminowania kołatków. Z uwagi na fakt, że w budownictwie mieszkaniowym bardzo ciężko jest usunąć kołatki poprzez podgrzewanie (grozi to zniszczeniami), stosuje się mikrofale, które podgrzewają jedynie drewno wewnątrz. To bezpieczna i ekologiczna metoda walki z kołatkiem domowym.